Endüstri 4.0 uygulama projelerinde yazılım ihtiyaçları, seviye, yön, teknolojik alt yapıda karşımıza çıkar. Amaç doğru veriye tek kaynaktan erişim (SSoT – Single Source of Truth) olduğunda iş alanına bağlı olarak değişen veri oluşturma, işleme, saklama, izleme ve analiz gibi ihtiyaçlarda farklı yazılım, çözüm ihtiyaçları doğmaktadır.
Görsel 1: Örnek yazılım alt yapısı ve çözümler
Çözüm odaklı konumlandırmaya geçmeden önce donanım ve yazılım altyapısının oluşturulmasında ve hazırlık aşamasında karşımıza çıkan bazı terimlere, yöntemlere, görevlere göz atalım.
IT (Information Technology - Bilgi Teknolojieri): Verinin oluşturulması, saklanması, işlenmesi, analiz edilmesi, güvenliğinin sağlanması gibi tüm işlemlerin yürütülmesinde donanım, yazılım, ağ, elektronik cihazların kullanımıdır.
OT (Operational Technology – Operasyonel Teknolojiler): Operasyonların yürütülmesinde (Örn: üretim) izleme ve kontrol amaçlı donanım, cihaz ve yazılımların kullanımıdır.
Horizontal Integration (Yatay entegrasyon): Tüm tedarik zinciri içerisinde veri ile etkileşiminin sağlanmasıdır.
Vertical Integration (Dikey entegrasyon): Üretim alanından yönetim seviyesine kadar bilginin entegre bir şekilde ulaşmasını sağlayan teknolojilerin kullanımıdır.
On Premise (Yerinde kurulum): Şirket içinde yer alan donanım altyapısı üzerinde uygulamanın kurulumu
Hosted (Barındırma) : Uygulamanın harici bir lokasyonda, özel ayrılmış bir donanım üzerine kurulumu
Cloud Based (Bulut) : Uygulamanın harici bir lokasyonda, ortak kaynaklar ile kullanımı. Özellikle IIoT ve IoT uygulamalarında kullanıma hazır, esnek, güvenli bir yapı olarak karşımıza çıkıyor.
Public Cloud : Dışarıdan bir şirketin sahipliğinde ve yönetiminde olan, donanım, bakım ve güvenlik maliyetlerinin kullanıcılar arasında paylaştırıldığı ve sonucunda fiyat avantajı sağlayan ancak tek tip, kendi içerisinde sınırlı kişiselleştirme imkanı sağlayan uygulama barındırma
Private Cloud : Bulut teknolojisinin şirkete özel donanım ve yazılım altyapısı ile kullanımı
Hybrid Cloud : Public ve Private cloud yapısının birlikte kullanımı
Best-in-Suite (Hepsi bir arada): Bir şirketin süreçlerinin yürütülmesinde tüm fonksiyonel ihtiyaçları karşılayan tek bir yazılım çözümüdür.
Best-of-Breed (Türünün en iyisi): Sadece tek bir iş alanı ya da operasyon için üretilmiş yazılım çözümüdür.
Süreç: Firma içinde ve ya dışında veri akışını oluşturan, birbirleri ile etkileşimli görevlerin tanımlanması, sahipliklerinin belirlenmesi, koşullara göre uyarı, bilgilendirme, sürekli kontrol ve iyileştirme yöntemlerinin belirlenmesidir. Örneğin satış süreci içerisinde farklı kanallardan gelen potansiyel müşteri bilgilerinin kaydı, profilinin belirlenmesi iş alanı, lokasyon, ilgi, olasılık gibi özellikler ile profilinin belirlenmesi, fırsata çevirme şartları, ziyaret, ürün sunumu, teklif gibi sonraki aksiyonlar)
Ana Veri: Kurumsal yapı içerisinde, farklı uygulamalar tarafından referans olarak ortak kullanılan, doğruluğu onaylanmış, tanım, rol, bağlantı gibi özellikleri bulunan verilerdir. Cari kartlar, stok kartları, muhasebe kodları, iş ya da makine merkezleri bunlara örnek olarak gösterilebilir.
Dijital omurga
Bu terim ve teknolojileri daha da genişletebiliriz. Hatta bir sonraki makalelerin konusu olabilir. Ancak çok detaya girmeden değer zincirini dikkate alarak baktığımızda, tek merkezden yönetimi sağlayan ve omurgayı oluşturan bir yazılım konumlandırılmalıdır. Bunun için en kuvvetli aday şu ana için ERP çözümleridir. Yıllardır kullanılan bir isim. Bu bölümde anlatılacağı gibi pazarda yer alan ürünlerin kapsamı göz önüne alındığında bence artık ömrünü yitirmiş durumda.
Görsel 2: Şirketlerin değer zinciri içerisindeki iş yazılım çözümleri ( FIR at RWTH Aachen)
ERP çözümleri içerisinde iş süreçlerini destekleyen fonksiyonlar „modül“ yapısı içerisinde yer almaktadır. Hemen hemen tüm şirketlerde yer alan ortak süreçler ya da beklentiye bağlı olarak kolay ve hızlı geliştirilebilen/uyarlanabilen talepler standart fonksiyonlar ile karşılanabilmektedir. (Örn: Muhasebe, satın alma gibi). Ancak iş alanına bağlı olarak, süreçler ve iş ortakları arasındaki ilişkilerin yönetilmesinde ek fonksiyon ve modüllere ihtiyaç duyulmaktadır. (Örn: Detaylı üretim planlama ve çizelgeleme, tedarik zinciri yönetimi)
Görsel 2: ERP uygulamaların karmaşıklığın bir göstergesi olarak "Modül bazlı karmaşık yapı endeksi" (Trovarit araştırma)
Yukarıdaki tabloda yer alan modüller, farklı iş alanı ve sektörler için ihtiyaç duyulan fonksiyonları kapsamaktadır. Karmaşık yapı seviyesi düşük olan modüller genellikle hizmet ve ticaret iş alanlarında ihtiyaçlara cevap verebilecek seviyededir. Ancak özellikle üretim iş alanı için ihtiyaç duyulan ek fonksiyonları içeren modüllerin karmaşık yapıları yüksektir. Dolayısıyla tasarımdan, satış sonrası hizmetlere kadar makine üretimi iş alanında faaliyet gösteren bir firma ile perakende sektöründe tedarik zinciri yönetimi, otomatik stok yerine koyma, POS operasyonlarına sahip bir firmaya aynı ERP ürününü kullanabilmesi imkansızdır.
Trovarit tarafından 2016 yılında 5 ülkede 2500’e yakın proje ile yapılan “ERP Deneyimi – Kullanıcı memnuniyeti, faydaları ve beklentiler” araştırma çalışmasına göre ERP çözümleri beklentilerin çok gerisinde kalmıştır.
Görsel 4: Fonksiyonel ihtiyaçların yazılım çözümleri ile karşılanma oranları (Trovarit 2016)
Entegre ERP sistemi, sadece tek bir iş alanı için geliştirilmiş çözümler ve tüm bu uygulamaların ihtiyaçları kapsamadığı durumlarda başvurulan ofis araçları desteği/geliştirmeler dikkate alındığında, çoğu süreç için entegre ERP sistemlerinin yeterli gelmediği gözlenmektedir. Özellikle „İnsan Kaynakları“, „Bordro“, „CRM“, „Duran Varlık Yönetimi“, „CAD“, „Doküman Yönetimi“ alanları „Best-of-Breed“ olarak adlandırılan „Türünün En İyisi“ uygulamalar ile karşılanmaktadır.
%20 seviyesinin altında bulunan „Bakım“, „Servis Yönetimi“, „Personel Planlama“, „Varyant Konfigüratör“, „Veri Toplama“, „Auto-ID/RFID“, „Online Shop“, „PDM/PLM“,“Nakliye Optimizasyon“, „Süreç Yönetimi“ ihtiyaçlarının ERP sistemleri içerisinde karşılanması neredeyse imkansız görünmektedir.
Bir diğer dikkati çeken nokta ise, hemen hemen her zaman başvurulan ofis tablolama araçlarının ve özel geliştirmelerin hangi ERP sistemi ya da özel çözüm kullanılırsa kullanılsın vazgeçilmez bir yardımcı olduğudur.
Dijital omurganın oluşturulmasında her ne kadar eksiklikleri olsa da, en güçlü aday ERP
.
Peki ne yapılmalı?
Endüstri 4.0 dönüşüm projelerinde stratejiye bağlı olarak yazılım konumlandırmada dikkat edilmesi gerekenler;
Süreçler gözden geçirilmeli, tanımlanmalı, belgelenmeli
Ana veri stratejisi (tanımlama, yönetim, bakım) oluşturulmalı
IT/OT yetkinlikleri ve teknolojik alt yapı gözden geçirilmeli
İhtiyaçlar net tespit edilmeli ve önceliklendirilmeli
Ürün yerine çözüm odaklı düşünülmeli
Uygulanacak ürün ya da çözümün teknolojisi, gelişimi dikkate alınmalı
Destek alınacak şirketin profili, sektör bilgisi, istikrarı değerlendirilmeli
Sistem entegratörleri ile çalışılmalı
Mevcut durum ve yol haritasının belirlenmesinde kesinlikle dışarıdan profesyonel destek alınmalı
EDT Center, Endüstri 4.0 uygulamalarında olgunluk seviyesi belirleme, yol haritasının çıkartılması, yazılım ürün ve çözüm seçimi, uyarlama konularında teknolojik araçlar (www.it-matchmaker.com.tr) ve profesyonel danışmanlık hizmetleri ile destek vermektedir.
* Uygun çözüm ve sağlayıcı bulma (www.i40markt.com) (www.it-matchmaker.com.tr)
* Proje yönetimi
Detaylı bilgiler: EDT Center - i40Markt