Günümüzde şirketlerin sadece çok az bir kısmı mevcut iş süreçlerinin işletilmesinde yazılım çözümlerinin desteğini almaktadır. Bunların bir kısmı entegre bir kurumsal kaynak planlama yazılımı (ERP) ile bir kısmı iş alanına özel ihtiyaçlar sonucu uygulanan tamamlayıcı çözümler ile (CRM, PLM, ECM, MES gibi) çoğunluğu ise ofis araçlarının (MS Excel, Outlook) kullanımı ile gerçekleşmektedir. Şu sıralar gündemde olan Endüstri 4.0 yaklaşımının bu şirketlerde hayata geçirilmesinde bile zorluklar var iken diğer şirketlerin yarıştan kopmamak için nasıl bir yol haritası çizmesi ve izlemesi gerektiği başlı başına bir sorun.
Endüstri 4.0 vizyonunun getirdiği zorunluluklardan biri olan dijitalleşme adımında şirketler henüz “geleneksel” veri toplama ve işleme yöntemlerini kullanmaktadırlar. Yukarıda bahsedilen yazılım çözümleri içerisinde digital bilgi çoğu zaman yer almakla birlikte, tanımlama, doğrulama, yeniden işleme gibi çalışmaları gerektirmektedir. Ayrıca kağıt, email, mesajlaşma araçları üzerinden farklı formatlarda ve ilişkisel olmayan bilgiler de sıklıkla kullanılmaktadır.
Endüstri 4.0 yolculuğunda başlangıç adımı olan dijitalleşmede mevcut durum dikkate alındığında, şirketlerin çok uzun ve zorluklarla dolu, içerisinde ciddi değişimlerin olduğu bir çalışmanın içine girecekleri bir gerçektir. Değişimde ana katman iş süreçleri ve destekleyici yazılım çözümleridir. Doğru tanımlama, modelleme, işletme ve geliştirme, yönetim vizyonunun da dikkate alınacağı profesyonel danışmanlık hizmetleri ve araçları ile desteklenmelidir.
Karmaşık görevler, tanımlı aşamaları gerektirir.
Endüstri 4.0 yolunda bir çok yönetici şu sorular ile karşı karşıyadır. “Nasıl ilerlemeliyim?”, “Nerede olmalıyım?”, “Ne kadar uzağım?” Bu soruların cevapları üç temel boyutta açıklanabilir.
Endüstri 4.0’ın hedef anlamında standart bir tanımı yoktur. – Pazarda yer alan her şirket kendine özel tanım yapmalı ve kapsamını belirlemelidir.
Endüstri 4.0’ın tanımlanmış bir yolu yoktur. - Ciddi değişimlerin yanında şirketlerde Endüstri 4.0 uygulamaları farklı strateji, vizyona paralel değişiklikler gösterebilir.
Endüstri 4.0 yolculuğu zaman alır. – Mevcut durum, koşullar ve hedeflere bağlı olarak süreklilik ile zaman alır. (10-15 yıl)
Endüstri 4.0 ile şirketlerdeki değişim, farklı karmaşık görevleri beraberinde getirir. Doğru donanım ve yazılım tasarımı, seçimi, kullanımı, organizasyonel yapı ve görev tanımları, şirket kültürü, insan kaynakları, tedarikçi ve müşteri ilişkileri gibi birçok etken başarıya ulaşma yolunda dikkate alınmalıdır. Hedef fazlandırılmalı, her faz için ölçümler tanımlanmalı ve takip edilmelidir.
Endüstri 4.0 yolunda navigasyon
Endüstri 4.0 yolunda başlangıç adımı, mevcut durum dikkate alınarak nerede bulunulduğunun belirlenmesidir. Acatech Endüstri 4.0 Olgunluk Endeksi çalışmasındaki adımlar, bütünsel değer zinciri içerisindeki yerin belirlenmesinde ve bir sonraki adımın planlanmasında önemli bilgiler vermektedir.
Adım 1- Dijital veri : Şirket içerisinde dolaşan tüm bilginin dijitalleştirilmesidir. Özellikle üretim işletmelerinde, siparişin karşılanma sürecindeki tüm aşamalarda anlık verinin alınması gereklidir. Entegre bir kurumsal kaynak planlama yazılımı üzerinden çoğunlukla teklif, sipariş, sevkiyat, faturalama aşamalarındaki bilgiler takip edilebilir. Ancak üretim alanına inildiğinde iş/makine merkezlerinin bilgileri (kurulum, başlama, duruş, bitiş gibi) ya da bu makinelerde işlenecek malzeme bilgileri, kalite kontrol aşamasındaki bilgiler (viskozite, sertlik, yoğunluk gibi) dijitalleştirilmelidir.
Adım 2 – Bağlantı : Bu adımda veri oluşturan her bir araç, özellikleri (dijital, analog) ile birlikte envanter listesine alınmalı, iletişim yöntemleri (örn: PLC), protokolleri (örn : IP) dikkate alınmalıdır. Farklı operasyon adımlarında oluşan dijital verinin merkezi veri ambarı içerisinde toplanması, birbirleri ile iletişiminin sağlanması önemlidir. Bu iletişim arka planda bir yazılım çözümü ile desteklenmelidir. MES (Manufacturing Execution System) çözümleri içerisinde geniş anlamda farklı operasyonel seviyelerde (üretim planlama, kalite, bakım gibi) veri işleme yönetimi mümkündür. “Doğru bilgi, doğru kaynak” hedeflenmelidir.
Adım 3 – Görünürlük : Anlık verilerin makine/cihazlar üzerindeki sensör gibi ölçüm araçları ile alınarak, şirketin “dijital kopyası”nın yaratılmasıdır. Bu sayede yöneticiler üretim aşamasındaki durumu, aksaklıkları gözleyerek olası problemlere karşı (kalite, sevkiyatta gecikme gibi) önlem alabilir, ilgili departmanları ya da iş ortaklarını bilgilendirebilirler. SCADA sistemleri görüntüleme olarak kullanılabildiği gibi önemli olan bir önceki adımda belirtilen bağlantıların sağlanması, entegrasyonu ve entegre PLM, ERP, MES gibi çözümler içerisinde verinin kontrollü bir şekilde yönetilebilmesidir.
Adım 4 – Şeffaflık : Bu adım görünür ve izlenebilir verinin anlaşılmasıdır ve mühendislik bakış açısı ile analizi ve yorumlama gerektirir. Hızlı karar vermede destek sağlar. Farklı kanallardan sürekli akan anlık veri, büyük veri adını alır. Ancak doğru teknoloji (veri tabanı, saklama yöntemi), donanım (sunucu, işlemci, hafıza) ve yazılım altyapısı (BI, MES, ERP) ile karşılanabilir.
Adım 4 – Tahmin yeteneği : Şirketin en alt seviyesinden (operasyonel) en üst seviyesine (yönetim) kadar farklı içerikte gerçekleştirilen düzenli toplantılarda masaya yatırılan ve genellikle raporlar ve kişisel görüşler ile desteklenen konuların yerini, şirketin dijital kopyası alır. Kişilerin savunmaları ya da yorumlarından daha çok veri konuşulur ve bu veri ışığında ileriye dönük stratejiler belirlenir. Üretim sürecindeki beklenmeyen duruşların sevkiyat planlamaya etkisi, duruşların analiz edilerek ileriye dönük tekrarlanmaması konusunda önlem alınması gibi örnekler verilebilir.
Adım 5 – Adaptasyon yeteneği : Bir önceki adım olan “Tahmin yeteneği”, “Adaptasyon yeteneği” adımı için köklü bir altyapı oluşturur. Herhangi bir olumsuz durumda ya da stratejik konularda karar, bilgi sistemleri çıktıları ile desteklenir. Adaptasyon seviyesi, kararın önemine, etkisine göre değişiklik gösterebilir. Başlangıçta uyarı, otomatik eylem kurguları ile başlayan süreç, otonom tepki ve eyleme dönüşür.
Nereden, nasıl başlanmalı?
Endüstri 4.0 yol haritasının belirlenmesinde Trovarit, tecrübesi, teknolojik araçları ve profesyonel danışmanlık hizmetleri ile destek vermektedir. Detaylı bilgilere aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.
· IT-Matchmaker® roadmap (Dijital yol haritası)
· IT-Matchmare select® (Doğru ürün/çözüm seçimi)
· IT-Matchmaker project® (Proje yönetimi)
Kaynaklar : IT-Matchmaker.news, acatech Study Industry 4.0 Maturity Index
EDT Center, dijital dönüşüm ve Endüstri 4.0 alanında uluslarası tecrübe ve bilgi birikimi ile şirketlere baştan uca çözümler üretmektedir.
* Uygun çözüm ve sağlayıcı bulma (www.i40markt.com) (www.it-matchmaker.com.tr)
* Proje yönetimi
Detaylı bilgiler: EDT Center - i40Markt