Uygulama alanlarına genel bakış yazısında belirttiğimiz gibi üretim işletmelerinde toplam sahip olma ve yatırımın geri dönüşü dikkate alındığında en hızlı uyarlama alanları arasında bakım öne çıkıyor. Özellikle kestirimci bakım alanında yapılacak projeler için öngörü, pazar büyüklüğünün yıllık ortalama %40 büyüme ile 20 milyar $ seviyesine ulaşacağı yönünde. (Kaynak: IoT Analytics) Yatırımın geri dönüşüne bakıldığında ise, duruşlarda %50 ve ekipman yatırımlarında % 3-5 arasında azalma(1) sonucunda ise bakım maliyetlerine %3,6 seviyesinde düşüş (2) öngörülüyor. Türkiye’de Endüstri 4.0 projelerine bakıldığında da birçok projede başlangıç noktasının bakım alanı olduğu ve proje yönetiminin bakım departman sorumluları tarafından yapıldığını gözlemliyoruz.
Üretim işletmelerin bakım yönetimi
Bakım departmanının sorumluluğunu, “üretim verimliliğini etkileyebilecek makine ve ekipman kullanılabilirliğini en yüksek seviyede tutma”olarak tanımlayabiliriz. Bunun yerine getirilmesinde farklı yöntemler kullanılmaktadır.
Bu yöntemleri reaktif ve proaktif olarak üst grupta sınıflandırabiliriz.
Reaktif bakım:Herhangi bir zamanda ortaya çıkan ve hızlı giderilmeye dönük yapılan çalışmaları içerir. Arızi bakım olarak ta adlandırılır.
Proaktif bakım:Herhangi bir arıza oluşmadan önce aksiyon alınması, önlenmesi prensibine dayanır. Planlı, önleyici, kestirimci, düzeltici, çözümleyici, ortaya çıkarıcı gibi farklı türleri vardır.
Akıllı fabrikalarda bakım
Endüstri 4.0 yaklaşımı ile ortaya çıkan akıllı fabrikalar veriye dayalı yönetim felsefesine dayanır. Nesnelerin İnterneti'ni oluşturan ağ bağlantılı sensörler ve cihazlar, büyük veri ve gelişmiş analitik yaklaşımlar ve dijital olarak etkinleştirilmiş yeni üretim teknikleri, sanal, artırılmış gerçeklik dahil olmak üzere çok çeşitli teknolojiler ve yaklaşımlar, bakım ile ilgili farklı uygulamaları içerisinde barındırır.
Herhangi bir ekipmanda bir arızanın olduğunu varsayalım. Geleneksel yaklaşımda arızanın tanımlanması, analiz edilmesi, karar verme ve aksiyon alma adımları çok fazla zaman gerektirmektedir. Bu zamanları kısaltmak hatta arıza oluşmadan öngörmek işletmenin dijitalleşme seviyesi ile orantılıdır.
Dijital teknolojilerin kullanımı, bakım departmanının proaktif çalışmasına olanak verir. Makine ve ekipmanların sensörler ile donatılması, gerçek zamanlı veri toplama, geçmiş verilerin saklanması, veri analizi, algoritmalar farklı yöntemlerin başarı ile uygulanmasını sağlar.
Planlı Bakım (Planned Maintenance): Makine ve ekipmanların bakım faaliyetlerinin periyodik olarak planlanmasıdır. Akıllı fabrikalarda başlangıçta statik olan bu plan, dikey entegrasyondaki veri akışı sayesinde, sipariş yoğunluğu, bakım personel iş gücü kapasitesi, yetkinlikler, yedek parça kullanılabilirlik, enerji verimliliği gibi etkenler ile dinamik hale getirilir. (Scheduled Maintenance) Yatay entegrasyondaki veri akışı ile de, harici destek birimini bilgilendirme, uzaktan destek (versiyon güncelleme, parametre kontrol) gibi aksiyonlar gerçekleştirilir.
Önleyici Bakım (Preventive Maintenance): Makine ve ekipmanlarda hasar ya da arıza oluşumunu engellemek amacıyla genellikle üretici firma tarafından belirlenen koşullarda (zaman, değişecek parçalar, kalibrasyon, ayar gibi) planlı olarak yapılan bakım ve değişim faaliyetlerini içerir. Akıllı fabrikalardaki uygulaması operatör ölçümleri yerine sensörler üzerinden değerlerin alınması ve işlenmesidir.
Kestirimci Bakım (Predictive Maintenance): Sensör verilerinin anlık izlenmesi, analizi (condition monitoring) ve tanımlı kuralların uygulanması (örn: sıcaklık değer aşımı, titreşim frekansındaki değişim) ile önlem alınması prensibine dayanır.
Çözümleyici Bakım (Prescriptive Maintenance):İçerisinde makine öğrenme, yapa zeka gibi teknolojileri barındıran, anlık ve geçmiş veri analizleri ile olası arızaların önceden tespiti ve önlenmesine dönük aksiyonların alınmasını ifade eder. Endüstri 4.0’ın son aşamasında adaptasyon yeteneği, otonom tepki adımında karşımıza çıkar.
Akıllı fabrika içerisinde bakım faaliyetlerinin yürütülmesinde yazılım desteği Bilgisayar Destekli Bakım Yönetim Sistemi yazılımları ( CMMS - Computerized Maintenance Management Systems) ile sağlanır. Ancak son zamanlarda Endüstriyel Nesnelerin İnterneti (IIoT- Industrial Internet of Things), makine öğrenme ve yapay zekanın devreye girmesi ile evrilmiş ve farklı çözümler pazarda sunulmaya başlanmıştır.
Kaynaklar:
1 “Unlocking the potential of the Internet of Things.” McKinsey & Company
2 PWC survey
EDT Center, dijital dönüşüm ve Endüstri 4.0 alanında uluslarası tecrübe ve bilgi birikimi ile şirketlere baştan uca çözümler üretmektedir.
* Uygun çözüm ve sağlayıcı bulma (www.i40markt.com) (www.it-matchmaker.com.tr)
* Proje yönetimi
Detaylı bilgiler: EDT Center - i40Marktr.